Η μοναξιά είναι ένα απόλυτα φυσιολογικό ανθρώπινο συναίσθημα που συνδέεται με τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες. Όμως, παρόλο που η μοναξιά τείνει να θεωρείται μια συνηθισμένη κατάσταση των καιρών και της κοινωνίας που ζούμε, δεν πρέπει να υποτιμάται γιατί η μακροχρόνια βίωση της συνήθως έχει δυσάρεστες συνέπειες στη ψυχή και στο σώμα μας.

Οι ψυχολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι είμαστε κοινωνικά όντα. Έχουμε μια θεμελιώδη ανάγκη για ένταξη σε ομάδες και για στενές σχέσεις με συνανθρώπους. Ταυτόχρονα έχουν παρατηρήσει ότι το αίσθημα της μοναξιάς δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την κατάσταση τού να είσαι κυριολεκτικά μόνος. Μοναξιά είναι η συναισθηματική αίσθηση ότι είσαι μόνος και κοινωνικά απομονωμένος. Έτσι, η μοναξιά μπορεί να οριστεί ως η δυσαρέσκεια ενός ατόμου με τις κοινωνικές σχέσεις του (αυτό π.χ. μπορεί να συμβεί όταν το πραγματικό ποσοστό αλληλεπίδρασης που βιώνουμε με άλλα άτομα του περιβάλλοντός μας, δεν καλύπτει τον επιθυμητό βαθμό αλληλεπίδρασης που θα επιθυμούσαμε να έχουμε). Επομένως, είναι περισσότερο η ποιότητα και όχι η ποσότητα των σχέσεων μας που συμβάλλει στην αίσθηση της μοναξιάς: μελέτες που έγιναν σε φοιτητές έδειξαν ότι δεν υπήρχε καμία διαφορά μεταξύ μοναχικών και μη-μοναχικών ατόμων σε σχέση με τον αριθμό των καλύτερων φίλων που ανέφεραν. Μοναξιά ένιωθαν οι φοιτητές που ανέφεραν έλλειψη οικειότητας με τους φίλους τους ανεξάρτητα από τον αριθμό τους.

Η μοναξιά μπορεί, επίσης, να οφείλεται και σε ενδογενείς παράγοντες, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι άνθρωποι που δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους συχνά πιστεύουν ότι είναι ανάξιοι της προσοχής άλλων ανθρώπων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση και χρόνια μοναξιά.

Έρευνες δείχνουν ότι, όταν οι ανάγκες ενός ατόμου για κοινωνικές σχέσεις δεν εκπληρώνονται, τότε το άτομο μπορεί να καταρρεύσει τόσο διανοητικά όσο και σωματικά. Ένα άτομο που βιώνει σταθερά το αίσθημα της μοναξιάς εμφανίζει παράλληλα και αυξημένα επίπεδα stress. Oι ανικανοποίητες κοινωνικές ανάγκες μπορούν μακροπρόθεσμα να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας όπως η αρτηριοσκλήρυνση, η ψηλή αρτηριακή πίεση και οι διαταραχές της μάθησης και της μνήμης. Ο Dr. John Cacioppo, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Σικάγο και συγγραφέας του βιβλίου «Loneliness: Human Nature and the Need for Social Connection» (Μοναξιά: Ανθρώπινη Φύση και η ανάγκη για κοινωνική σύνδεση) αναφέρει ότι: «οι μοναχικοί ενήλικες καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ και ασκούνται λιγότερο σε σχέση με αυτούς που δεν νιώθουν μοναξιά. Η διατροφή τους είναι ψηλότερη σε λίπος, ο ύπνος τους είναι λιγότερο αποδοτικός και εμφανίζουν μεγαλύτερη ημερήσια κόπωση. Η μοναξιά απορυθμίζει επίσης τις κυτταρικές διαδικασίες και προδιαθέτει σε πρόωρη γήρανση».

Ένα κοινό στερεότυπο είναι ότι τα γηρατειά σηματοδοτούν την έναρξη του αισθήματος της μοναξιάς. Όμως, τα στοιχεία δείχνουν ότι το φαινόμενο είναι πιο συχνό στους νέους και ιδιαίτερα στους εφήβους κι αυτό πρέπει μάλλον να αποδοθεί στον αριθμό των κοινωνικών μεταπτώσεων που βιώνουν τα νέα άτομα (φεύγουν από το σπίτι για να ζήσουν ανεξάρτητοι και συχνά μόνοι, αρχίζουν να εργάζονται, φοιτούν σε κάποιο πανεπιστήμιο κ.α.). Καθώς οι νέοι ενηλικιώνονται, η προσωπική τους κατάσταση σταθεροποιείται και οι κοινωνικές δεξιότητες τους βελτιώνονται. Έτσι, είναι ευκολότερο να δημιουργήσουν ένα υγιές κοινωνικό δίκτυο και να δεσμευτούν σε στενές σχέσεις που θα μειώσουν και το αίσθημα της μοναξιάς. Όταν ικανοποιούνται οι κοινωνικές ανάγκες ενός ατόμου, τότε αυτό ανταποκρίνεται καλύτερα και στις ποικίλες προκλήσεις της ζωής.

Υπάρχουν τρόποι για να ξεπεράσουμε τη μοναξιά; Σίγουρα ναι και να μερικοί απ’ αυτούς:

• Αναγνωρίστε τη μοναξιά σαν ένα σημάδι ότι κάτι πρέπει να αλλάξει.

• Κατανοήστε τις επιπτώσεις που έχει η μοναξιά στη ζωή σας, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά.

• Εξετάστε το ενδεχόμενο να ασχοληθείτε με κοινωνικές υπηρεσίες ή άλλες δραστηριότητες που απολαμβάνετε. Έτσι, θα έχετε την ευκαιρία να συναντηθείτε με καινούριους ανθρώπους και να καλλιεργήσετε νέες φιλίες και κοινωνικές σχέσεις.

• Δώστε έμφαση στην ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσετε με τους ανθρώπους που μοιράζονται παρόμοιες συμπεριφορές, συμφέροντα και αξίες μαζί σας.

• Επικεντρωθείτε στις θετικές σκέψεις και συμπεριφορές των κοινωνικών σας σχέσεων και, προς Θεού!, μην σκέπτεστε την απόρριψη.

Η μοναξιά πολλές φορές είναι ένα καλά κρυμμένο προσωπικό θέμα που νομίζουμε ότι δεν μας αφορά ίσως γιατί είναι κάτι που φοβόμαστε να παραδεχτούμε ή θεωρούμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να το αλλάξουμε. Σκεφτείτε, όμως, σε πόσους από εσάς αρέσει ένα ζεστό μπάνιο! Οι Dr. J. Bargh και I. Shalev - ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Yale - έδειξαν ότι η φυσική ζεστασιά μπορεί να αντισταθμίσει την κοινωνική απομόνωση. Συχνά οι άνθρωποι ανακουφίζονται υποσυνείδητα από τη μοναξιά τους κάνοντας ένα θερμό ντους. Όπως δηλώνει και ο Dr. Cacioppo: «Ο βαθμός της κοινωνικής σύνδεσης που μπορεί να βελτιώσει την υγεία μας και την ευτυχία μας ... είναι τόσο απλός και τόσο δύσκολος όσο το να είμαστε ανοικτοί και διαθέσιμοι στους άλλους». Αν προς το παρόν δυσκολεύεστε να κάνετε πράξη τα παραπάνω, κάντε ένα ζεστό ντους και σκεφτείτε το καλύτερα!